شفافیت جلوی دستمزدهای میلیاردی و نابودی سینما را می‌گیرد؟

سئوال درباره منبع مالی ساخت فیلم‌ها در جشنواره فجر ۳۷. سئوالی که واکنش سینماگران را هم به همراه دارد درباره این است که سرمایه فیلم ها از کجا آمده است. تنها کافی است مروری شود روی گفته‌های کارگردانان و تولیدکنندگان جشنواره فجر امسال.

درحالی که رییس جدید سازمان سینمایی در اولین اقدام خود برای شفاف‌سازی، نام مالکین تمام فیلم‌ها و درصد سهام‌شان از هر اثر را به صورت رسمی اعلام کرده است. حتی سهم خود فارابی را در فیلم‌های جشنواره روشن کرده است که مشارکت داشته اند یا وامی به فیلم‌ها اعطا شده است ؟ و حالا همه می‌دانند پول ساخت کدام فیلم از سوی چه کسانی پرداخت شده است، اما هنوز چالشی ترین پرسش تکراری از فیلمسازان فجر این است که از کجا آورده اند؟

بررسی پرسش‌ها از فیلم‌سازان نشان می‌دهد که سئوال درباره مسائل مالی فیلم‌ها توسط برخی افراد خاص دائما تکرار می‌شود. فیلمسازان هم تقریبا همگی سعی می‌کنند از این سئوال طفره بروند و این بحث ناقص تقریبا مدام و بعد هرفیلم تکرار می‌شود.

ما همه با هم هستیم؟!
برای قصر شیرین میرکریمی از او درباره بودجه فیلم ما همه با هم هستیم سئوال پرسیدند. برای فیلمی که اصلا به جشنواره فجر نیامده است.  یرکریمی آمادگی اش را دارد و می‌گوید: «منتظر این سئوال بودم. گروهی که با طنزهای مبتذل سینما را مونوپل خود کرده اند ، این جو را راه انداخته اند. به نظر من پول کثیف، پولی است که از شوخی های مستهجن از جیب مردم به اسم فیلم کمدی در آید.»

او به خاطر فیلمی که برای کمال تبریزی تهیه کرده است و چهره‌های سرشناس سینمای ایران از مدیری تا گلزار و دیگران درآن نقش ایفا می کنند زیر فشار است و می گوید این توطئه طنزسازهای شانه تخم مرغی مبتذل است تا برای‌شان حاشیه بسازند.

یک جست و جوی ساده نشان می‌دهد سرمایه گذار فیلم میرکریمی و تبریزی، جوانی غیر هنری است که کسب و کار اینترنتی دارد و از تجارت الکترونیک، پول‌هایش را به سینما آورده است.این جوان البته اپلیکیشنی را با مشارکت همراه اول دارد و فیلم دیگری هم با سرمایه‌اش ساخته اند که در جشنواره فیلم فجر حاضر است. فیلم روزهای نارنجی با بازی علی مصفا و هدیه تهرانی. البته او تا امروز فعالیت‌هایش قانونی بوده که هیچ نهاد نظارتی ممانعتی در برابر اقدام‌هایش نداشته است.

از کجا آورده اید دوست عزیز؟

اما فقط میرکریمی زیر این فشار نیست. کارهایی که سرمایه شان توسط رنجکشان مالک شرکت  هواپیمایی دلتابان ساخته شده است هم همین روزگار را از سر می گذراند. اما این سرمایه گذار قبل تر مصاحبه کرده و گفته هر ارگانی به او و اموالش تردیدی دارد، بررسی کند چون او حتی ریالی معوقه مالی هم ندارد و اصلا وامی نگرفته است.

پرسش های گروه دلواپس سرمایه‌های نامشروع برای فیلمسازی، «شبی که ماه کامل شد» را هم بی نصیب نگذاشت؛ قاسمی تهیه کننده فیلم به دلیل رفاقت و نزدیکی با محمد امامی، مالک معنوی سریال شهرزاد، مورد پرسش قرار گرفت؛ او هم البته هر نوع ارتباط مالی با امامی را تکذیب کرد. از این گفت که ملاک حال فعلی افراد است و او برای فیلمش از یک اسپانسر بومی در استان سیستان و بلوچستان استفاده کرده است.

از سوی دیگر «رد خون» و «قسم» متهم به دریافت سرمایه از ارگان های ارزشی هستند و آنها هم به چالش کشیده شده اند. موگویی برای داشتن اسپانسرهای دولتی و عمومی چون بانک شهر و مناطق آزاد زیر سئوال بود و...تقریبا کار به جایی رسید که همه کارگردانان با سئوال «از کجا آورده اید» روبرو بوده‌اند . 

 چند نفری مثل موگویی میزان هزینه‌های فیلم‌شان را اعلام کرده اند و بقیه هم معمولا طفره رفته اند. گاهی هم یکی مثل مهناز افشار به کمک کارگردان فیلمش آمده و گفته: «مگر شما می دانید پول رسانه‌های‌تان از کجا می‌آید؟ ببینید حرف فیلم چیست، اینکه سرمایه‌اش از کجا آمده خیلی مهم نیست.»

گفته‌ای که البته خیلی مبنای خوبی نیست برای توجیه استفاده از پول‌های مشکوک.

ارقام نجومی دستمزدها!
پول کثیف وارد سینما شده است؟ این سئوال را از هر کدام از سینمایی‌ ها بپرسید، نمی‌گوید نه! آمار به‌قدری وحشتناک است که باعث شوک می‌شود. محمد حسین فرحبخش تهیه کننده سینما به خبرآنلاین می‌گوید: «شک نکنید پول کثیف وارد چرخه سینما شده و مدار فیلمسازی را با چالش روبرو کرده است.» 

تهیه کننده جوان دیگری که فیلم‌های ارگانی زیادی ساخته می‌گوید: «راستش من جرات ندارم این ها را به زبان بیاورم ولی آقایان ضیا هاشمی و غلامرضا موسوی به جزئیات برای‌تان می‌گویند. وقتی یک بازیگر برای بازی در ۴ فیلم خاص ۴ میلیارد گرفته یا فلان سوپر استار برای هر فیلمش ۲/۵ میلیارد می‌گیرد، ببین چطور یک فیلم یک دفعه دو جین بازیگر بزرگ دارد. قیمت‌ها در دو سال گذشته نجومی شده. سرسام آور! چطور می‌شود فیلم ساخت در این شرایط. ریشه‌یابی هم که می‌کنی این پول‌ها مال سه گروه است که از بیرون سینما آورده‌اند.»

و البته این همان حرفی است که مسعود ده نمکی بر آن تاکید دارد. تورم دستمزد باعث ویرانی فیلمسازی مستقل می‌شود و حتی آنها که تا قبل از این با رانت نهادهای حکومتی فیلم می‌ساخته اند دچار مشکل شده‌اند و فریادشان به آسمان رسیده‌است.

شفافیت، پاسخ همه پرسش‌هاست؟
واکنش حسین انتظامی، رییس سازمان سینمایی به این پرسش اما شاید مبنای درستی برای حل مشکل مبارزه با فساد در سینما باشد. اقلا اولین گام. راهکار او شفافیت است. در اقدامی عملی، به طور رسمی قبل از جشنواره فیلم فجر درباره مالکین فیلم‌های سینمای ایران اطلاع‌رسانی شد . انتظامی تاکید کرد شفافیت بهترین روش مبارزه با ورود احتمالی پول‌های مشکوک است.

اتفاقی که دلهره دلواپسان سینمایی را از بین می‌برد و امکان هر فعالیتی غیر از تجارت سینما از سرمایه‌گذاران گذری که مسیرشان به دلایل دیگری به عرصه تولیدات فرهنگی می‌افتد، می‌گیرد. این فرصت را هم برای نهادهای نظارتی ایجاد خواهد کرد که خیلی شفاف دسترسی داشته‌ باشند به اطلاعات افرادی که وارد عرصه‌هایی چون سینما شده اند.اینگونه انگشت اتهام از سوی آنها که با عشق، دغدغه‌های فرهنگی و یا حتی تجارت و شهرت به سینما سرمایه می‌آورند اما پول‌های‌شان مشکل قانونی ندارد هم از این انگ‌ها در امان می‌مانند. 

فرحبخش تهیه کننده فیلم‌های کمدی می‌گوید:«این قطعا گام اولیه باید باشد.» 

بهروز افخمی ، فیلمساز دیگر  هم در گفت و گو با خبرآنلاین اعتقاد دارد:«باید مراقب بود شفاف‌سازی را با سندسازی و دورزدن قوانین و قراردادهای زیرمیزی دور نزنند و مثل فوتبال نشود اما با این مدل اقلا مشخص می‌شود ارگانی‌ها و دولتی‌ها چقدر پول دادند.»

و البته کیوان کثیریان منتقد سینمایی که اعتقاد دارد :«شفاف‌سازی بهترین راه است. بالاخره باید مشخص شود کدام سرمایه بیرونی پاک است و کدام ناپاک. تشخیص این کار البته بر عهده نهادهای مسئول بیرون از سینماست. اینکه کارگردانی از سرمایه خارج از سینما استفاده کند که جرم نیست. اگر این پول‌ها از مرجعی مشکل‌دار می‌آید تشخیصش با نهادهای نظارتی و قوای مسئولش است که با آنها برخورد کنند.»

معاونت سینمایی با شفافیت گام نخست را برای مبارزه با اتهام استفاده از پول‌های کثیف برداشته اما باید منتظر ماند و دید روند شفافیت در سازمان سینمایی، با همراهی اهالی سینما تداوم می یابد یا خیر؟